Kwas foliowy – rola w organizmie witaminy B9, źródła, niedobór

Kwas foliowy to potoczna nazwa dużej grupy związków, którą fachowo określa się jako foliany. Ta witamina z grupy B odgrywa wszechstronną rolę w organizmie i jest kluczowa dla kobiet planujących ciążę. Jakie są jej źródła? Czym może grozić jego niedobór, a czym przedawkowanie kwasu foliowego?

Spis treści:

1. Rola kwasu foliowego w organizmie
2. Kwas foliowy w ciąży
3. Suplementacja w ciąży
4. Źródła kwasu foliowego
5. Nadmiar kwasu foliowego
6. Skutki niedoboru
7. Jak zbadać poziom kwasu foliowego

Rola kwasu foliowego w organizmie

Kwas foliowy (witamina B9) jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Odpowiada m.in. za właściwe funkcjonowanie układu nerwowego, krwiotwórczego i sercowo-naczyniowego. Wraz z witaminą B12 pełni podstawową funkcję w procesach wzrostu, rozwoju i rozmnażania komórek. Bierze udział w syntezie kwasów nukleinowych, które są podstawowym składnikiem DNA człowieka. Uczestniczy też w regulacji, tworzeniu i dojrzewaniu krwinek czerwonych oraz w przekształcaniu homocysteiny do metioniny. Uważany jest również za czynnik, który może zmniejszać ryzyko rozwoju nowotworów. Jest substancją, którą należy dostarczać w diecie, ponieważ organizm nie potrafi wytwarzać jej samodzielnie.

Kwas foliowy w ciąży

Kwas foliowy ma bardzo duże znaczenie dla rozwoju płodu. Niedobór tej witaminy u kobiety w ciąży może skutkować przedwczesnym porodem lub niewielką masą urodzeniową dziecka oraz prowadzić do wad wrodzonych ośrodkowego układu nerwowego (tzw. wady cewy nerwowej).

Skutki niedoboru u kobiet ciężarnych

Zalicza się do nich bezmózgowie czy przepuklinę rdzenia kręgowego. Dlatego kobietom planującym oraz będącym w ciąży zalecane jest żywienie bogate w tę witaminę i jej suplementacja. Trzeba podkreślić, że wady cewy nerwowej wykształcają się w ciągu pierwszych tygodni od poczęcia. Stąd wzięła się rekomendacja, by suplementacja była zaczynana już na etapie planowania ciąży.

Suplementacja w ciąży

Zalecana dawka to 0,4 mg kwasu foliowego dziennie, jako uzupełnienie naturalnej, bogatej w foliany diety. Kobiety, u których w rodzinie stwierdzono przypadki wad cewy nerwowej i te, które znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka niedoboru folianów powinny przyjmować wyższą dawkę, zgodnie z zaleceniami lekarza. Udowodniono, że takie postępowanie obniża prawdopodobieństwo wystąpienia wad cewy nerwowej o blisko 70 proc i zapewnia prawidłowy rozwój dziecka. Analizy niektórych badań wskazują, że zmniejsza też ryzyko autyzmu.

Źródła kwasu foliowego

Dobrym źródłem są m.in.:

• ciemnozielone warzywa: jarmuż, szpinak, sałata, brukselka, kapusta włoska, liście (natka) pietruszki; suche nasiona roślin strączkowych: soja, fasola groch; orzechy; owoce: pomarańcze; produkty zbożowe.

Źródła w produktach spożywczych pochodzenia zwierzęcego:

• jajach;
• serach dojrzewających;
• wątróbce.

Warto wiedzieć, że kwas foliowy jest wrażliwy na działanie wielu czynników, m.in.

• wysokiej temperatury,
• tlenu,
• promieni społecznych,
• obojętnego i kwaśnego pH.

W związku z tym jego straty w żywności mogą wynosić 50-80 proc. Ponadto przyswajanie tej witaminy z produktów żywnościowych wynosi ok. 50 proc., dużo lepiej wchłaniana jest jej syntetyczna postać, który wchodzi w skład farmaceutyków np. suplementów diety.

Nadmiar kwasu foliowego

Do zbyt dużego spożycia (przedawkowanie) dochodzi w wyniku niekontrolowanego zażywania suplementów z tym składnikiem. Nadmiar, natomiast może maskować braki witaminy B12, który – jeśli nie zostanie wykryty we właściwym czasie – powoduje nieodwracalne zmiany neurologiczne. Ukazują się też doniesienia, że zbyt duże dawki mogą sprzyjać powstawaniu chorób nowotworowych. W tym kontekście najwięcej uwagi poświęca się rakowi jelita grubego.

Skutki niedoboru

Badania wykazały, że spożycie kwasu foliowego w naszym kraju jest niedostateczne. Braki tego związku, mogą wywoływać inne poważne konsekwencje zdrowotne. Zalicza się do nich niedokrwistość (anemię) megaloblastyczną, wzrost ryzyka miażdżycy, otępienia, depresji czy psychoz. Zaburzenia wchłaniania, skutkujące deficytem, pojawiają się często u osób ze schorzeniami układu pokarmowego (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, marskość wątroby), palaczy tytoniu i alkoholików.

Mogą być także wynikiem zażywania leków przeciwzapalnych i przeciwpadaczkowych, barbituranów czy środków antykoncepcyjnych. Zmniejszone stężenie kwasu foliowego obserwuje się również u osób stosujących dietę ubogą w świeże warzywa i owoce, a także okresach zwiększonego zapotrzebowania (ciąża, okres karmienia piersią; niektóre choroby przewlekłe), osób narażonych na większą utratę kwasu foliowego (chorzy dializowani).

Jak zbadać poziom kwasu foliowego

Pomiaru stężenia kwasu foliowego można dokonać dzięki prostemu testowi. Badanie polega na pobraniu próbki krwi. Na pobranie należy zgłosić się na czczo (około 6-8 godzin od ostatniego posiłku). Najczęściej wykorzystuje się jako badanie pomocne w rozpoznaniu niedokrwistości (na etapie szukania przyczyny anemii), w diagnostyce i monitorowaniu terapii niedokrwistości megaloblastycznej lub neuropatii jako pomoc w ocenie stanu odżywienia lub w celu monitorowania skuteczności leczenia niedoborów i suplementacji kwasem foliowym.

Dowiedz się więcej:

"Kwas foliowy badanie"
https://www.medistore.com.pl/kwas-foliowy-badanie

"Witamina B – właściwości witamin z grupy B"
https://www.medistore.com.pl/zdrowie/witamina-b