Testy alergiczne – kiedy zrobić testy alergiczne?

Katar, łzawienie oczu, wysypka, duszność i ból brzucha to najczęstsze objawy alergii. Oszacowano, że może nas uczulać kilkadziesiąt tysięcy alergenów. By potwierdzić, jaki czynnik wywołuje objawy choroby i wdrożyć precyzyjne leczenie, wykonuje się testy alergiczne. Przeczytaj, czym są testy na alergie oraz dlaczego, kiedy i jak się je robi.
Spis treści

1. Co to jest alergia?
2. Alergia czy nietolerancja?
3. Objawy alergii
4. Co to są testy alergiczne?
5. Rodzaje testów alergicznych
6. Kiedy robić testy alergiczne?
7. Testy alergiczne - czy na czczo?
8. Leczenie alergii
9. Co to jest odczulanie?

Co to jest alergia?

Alergia to niewłaściwa reakcja obronna organizmu na czynnik zwany alergenem. Alergen to – nieszkodliwa dla zdrowych osób substancja, którą układ odpornościowy alergika błędnie uznaje za wroga. W konsekwencji u osoby uczulonej pojawiają się objawy chorobowe.

Zanim jednak wystąpią objawy alergii, w organizmie dochodzi do reakcji, w którą zaangażowanych jest wiele komórek układu odpornościowego i produkowanych przez nie związków. Konsekwencją tego procesu jest wytworzenie przeciwciał – immunoglobulin E (IgE).

Skłonność do produkcji IgE ma podłoże genetyczne. Taką genetycznie uwarunkowaną reakcję na alergeny, w wyniku której dochodzi do nadmiernego wytwarzania przeciwciał IgE nazywamy atopią.

Alergia czy nietolerancja?

W tym miejscu warto wyjaśnić, czym alergia różni się od nietolerancji, zwłaszcza, że te pojęcia są często mylone. Co prawda objawy obu schorzeń mogą być podobne, jednak mechanizm prowadzący do ich wystąpienia jest inny.

Alergia wynika z nieprawidłowej reakcji układu odpornościowego. A nietolerancja? Organizm nie toleruje jakiegoś pokarmu czy składnika, bo nie jest w stanie go strawić lub wchłonąć. Powodem tego jest niewystarczająca ilość (bądź brak) w organizmie substancji, która w tym pomaga. Przykładem może tu być nietolerancja laktozy (zawartej w mleku), która wynika z niedoboru enzymu laktazy.

Objawy alergii

Najczęstsze objawy alergii to:

• katar,
• kichanie,
• łzawienie oczu,
• swędzenie nosa, oczu czy skóry,
• pokrzywka,
• kaszel,
• duszność,
• świszczący oddech,
• biegunka,
• ból brzucha.

Objawy te mogą pojawiać się zarówno sezonowo (np. wiosną, w przypadku alergii na pyłek traw), jak i całorocznie (np. w związku z alergią na roztocze kurzu domowego).

Zdarza się, że objawy alergii są mylone z tymi występującymi w przebiegu innych chorób. Czy coś je wyróżnia? Tak! Pojawiają się po kontakcie z alergenem.

Na co można mieć alergię?

Do kontaktu z poszczególnymi alergenami dochodzi w różny sposób. Z tego względu dzieli się je na różne kategorie.

• Alergeny wziewne - znajdują się w powietrzu. Dostają się do organizmu głównie drogami oddechowymi. Są to np. alergeny pyłku traw, zbóż, drzew i chwastów, zwierząt domowych, roztoczy kurzu domowego czy grzybów pleśniowych.
• Alergeny kontaktowe - powodują wyprysk na skórze (często w postaci pokrzywki). Alergia skórna może pojawić się np. po kontakcie skóry z metalami – niklem, chromem, kobaltem, oraz konserwantami czy substancjami zapachowymi.
• Alergeny pokarmowe - reakcja na ten typ alergenów występuje po ich zjedzeniu (może to być nawet śladowa ilość). Alergie pokarmowe najczęściej wywoływane są przez mleko, pszenicę, jajka, ryby, skorupiaki i inne owoce morza, soję, orzeszki ziemne oraz inne orzechy. Jest to tzw. wielka ósemka alergenów pokarmowych.
• Jady owadów - w naszym kraju najczęściej i najpoważniej alergizują jady owadów błonkoskrzydłych – pszczół, os, szerszeni i trzmieli.
• Leki - np. penicyliny.

Jak rozpoznać alergię

Alergenów jest mnóstwo i cały czas pojawiają się nowe. Jak zatem sprawdzić, na co mamy uczulenie? By to zdiagnozować, należy najpierw udać się do lekarza pierwszego kontaktu – pediatry, internisty lub lekarza rodzinnego, który w razie potrzeby skieruje nas do specjalisty.

Alergolog zazwyczaj zaczyna rozpoznanie od szczegółowego wywiadu i - jeśli w danej chwili występują - obserwacji objawów. Podczas rozmowy lekarz może zadać m.in. pytania o występowanie alergii w rodzinie pacjenta (choroba jest dziedziczna) oraz o okoliczności pojawiania się symptomów. W dalszej kolejności, w celu potwierdzenia wstępnego rozpoznania, może zlecić przeprowadzenie badań dodatkowych, w tym testów alergicznych.

Co to są testy alergiczne?

Testy alergiczne przeprowadza się, by potwierdzić wstępną diagnozę i wdrożyć leczenie skierowane przeciwko konkretnym alergenom.

Rodzaje testów alergicznych

Wyróżniamy następujące rodzaje testów alergicznych:

• Testy skórne - są najczęściej wykonywanymi testami na alergie. Służą diagnostyce tych rodzajów alergii, w których reakcja organizmu jest natychmiastowa. Stosowane są, by potwierdzić uczulenie na alergeny wziewne, niektóre leki oraz w podejrzeniu atopowego zapalenia skóry i alergii pokarmowych. Testy te dzieli się na testy punktowe i testy śródskórne – różnica polega na sposobie podania alergenów.
• Testy naskórkowe płatkowe - służą rozpoznaniu alergii skórnej (kontaktowej), czyli takiej, której objawem jest wyprysk pojawiający się po kontakcie skóry z alergenem.
• Testy z krwi - badania krwi pozwalają określić miano swoistych (specyficznych) przeciwciał IgE skierowanych przeciwko konkretnym alergenom. Przeprowadza się je alternatywnie dla testów skórnych lub dodatkowo. Znajdują zastosowanie zwłaszcza u dzieci (z uwagi na brak możliwości współpracy z małym pacjentem przy wykonywaniu testu skórnego) oraz u osób przyjmujących na stałe leki, które mogłyby wpłynąć na wynik testów skórnych lub prowokacji.
• Prowokacje (ekspozycje) alergenowe: testy mające na celu zbadanie reakcji konkretnego narządu na alergen. W przypadku alergii wziewnych prowokacje przeprowadza się w skomplikowanych przypadkach, np. u osób uczulonych na wiele różnych rodzajów alergenów. Z prowokacją alergenem możemy mieć do czynienia także przy podejrzeniu alergii pokarmowej. W wypadku testów pokarmowych najpierw zaleca się odstawienie potencjalnie uczulającego produktu, a następnie sprawdza się reakcję na ponowne wprowadzenie go do jadłospisu.

Dowiedz się więcej o testach alergicznych >>

• Panel oddechowy/wziewny Polycheck (30 alergenów)
• Panel wziewny Polycheck (20 alergenów)
• Panel pokarmowy Polycheck (20 alergenów)
• Panel pediatryczny Polycheck (20 alergenów)
• Panel atopowy Polycheck - 30 alergenów
• Panel diagnostyki celiakii

Jak wyglądają testy alergiczne?

Testy skórne przeprowadza się na skórze przedramion lub pleców. W trakcie badania alergolog lub wykwalifikowana pielęgniarka wstrzykuje pod skórę małe ilości alergenów lub umieszcza je na skórze i nacina ją jednorazowym, cieniutkim lancetem czy nakłuwa igłą. Jednorazowo nanosi się do 20 alergenów. U dzieci w wieku przedszkolnym zaleca się zmniejszenie liczby alergenów użytych do jednego testu. Po 15-20 minutach lekarz ocenia bąble, które pojawiły się na skórze. Wynik uważa się za dodatni w przypadku bąbli z czerwoną otoczką, o średnicy większej niż 3 mm.

W przebiegu naskórkowego testu płatkowego specjalnie przygotowane alergeny przykleja się do skóry pleców na 48 godzin. Po upływie tego czasu plastry się usuwa i dokonuje pierwszego odczytu. Kolejny odczyt ma miejsce po upływie 72 godzin od nałożenia. Diagnoza wynika z dwukrotnej oceny zaczerwienienia, grudek i pęcherzyków, które pojawiły się na skórze.

Testy alergiczne z krwi polegają na pobraniu krwi z żyły. Następnie w laboratorium prowadzi się badania krwi pod kątem poziomu swoistych przeciwciał IgE dla konkretnych alergenów. Ich podwyższony poziom może wskazywać na alergię na dany czynnik.

W testach prowokacyjnych podaje się „podejrzany” alergen bezpośrednio do nosa, oskrzeli lub worka spojówkowego lub – w przypadku testów pokarmowych – doustnie.

Testy alergiczne przeprowadza się zazwyczaj w poradni alergologicznej. W przypadku testu prowokacyjnego, gdy alergen podawany jest do oskrzeli, badanie odbywa się w szpitalu.

Jak długo trwają testy alergiczne?

Zazwyczaj wynik testu skórnego dostępny jest w dniu jego przeprowadzenia, niedługo po odczytaniu i zinterpretowaniu wyników przez lekarza.

Samo nakładanie alergenów i substancji kontrolnych na skórę trwa kilkanaście minut. Następnie trzeba zaczekać 15-20 minut w poradni alergologicznej. W teście naskórkowym płatkowym odczyt wyników wykonywany jest dwukrotnie – po 48 i 72 godzinach od umieszczenia alergenów na skórze. Natomiast na wynik testów z krwi czeka się zależnie od zwyczaju panującego w danej przychodni czy laboratorium. Po uzyskaniu wyników lekarz stawia diagnozę.

Kiedy robić testy alergiczne?

Za najlepszy czas do wykonania testów alergicznych uważa się okres, w którym nie ma objawów choroby. Lekarz ustala go indywidulanie dla każdego pacjenta. W przypadku podejrzenia alergii na pyłek roślin jest to zazwyczaj czas poza okresem pylenia, czyli od października do grudnia.


Testy alergiczne - czy trzeba odstawić leki?

Trzeba pamiętać, że decyzja o odstawieniu jakichkolwiek leków zawsze należy do lekarza. Standardowo – w przypadku testów skórnych – zaleca się zaprzestanie stosowania leków antyhistaminowych na 1-2 tygodnie przed badaniem. Jeśli planowane są testy alergiczne z krwi, nie ma konieczności odstawiania leków, chyba że lekarz zdecyduje inaczej.

Jak przygotować się na testy alergiczne?

Poza ewentualnym, skonsultowanym z lekarzem, odstawieniem leków, do testów nie musimy się przygotowywać. W przypadku testów alergicznych z krwi, jeśli pacjentem jest małe dziecko, warto dać mu się wcześniej napić i uświadomić, jak wygląda badanie. Ułatwi to pielęgniarce pobranie krwi.

W jakim wieku robić testy alergiczne?

Testy alergiczne z krwi wykonuje się niezależnie od wieku, z tym że nie ma np. potrzeby badania wrażliwości na pokarm, którego dziecko jeszcze nie jadło, a co za tym idzie – nie zdążyło się na niego uczulić. Testy skórne wykonuje się zazwyczaj od 4. roku życia.

Testy alergiczne - czy na czczo?

Do testów alergicznych nie musimy być na czczo. Rzadko również zaleca się stosowanie jakiejś szczególnej diety. Wyjątkiem są prowokacyjne testy pokarmowe, w których przed badaniem wyklucza się potencjalny alergen z jadłospisu.

Testy alergiczne do wykonania w domu

W aptekach i sklepach internetowych dostępne są różnego rodzaju domowe testy alergiczne. Wykonanie takiego testu nie może jednak zastąpić diagnostyki alergii pod kontrolą lekarza. Wyniki domowych badań są obarczone dużym ryzykiem błędu. Ponadto niespecjalista nie jest w stanie podjąć decyzji o dalszym postępowaniu.

Wyniki testów alergicznych do wykonywania w domu nie są też brane pod uwagę przez lekarzy. Służyć więc mogą jedynie na własny użytek.

Leczenie alergii

Wyniki testów alergicznych pomagają lekarzowi we wdrożeniu terapii skierowanej przeciwko konkretnym alergenom.

Leczenie alergii przebiega dwutorowo. Pierwszym elementem terapii jest unikanie lub – jeśli to możliwe – wyeliminowanie alergenów ze środowiska czy jadłospisu chorego, a drugim – leczenie farmakologiczne. W terapii farmakologicznej stosowane mogą być zarówno leki łagodzące objawy (np. leki antyhistaminowe, leki obkurczające naczynia nosa, kortykosteroidy, kromony), jak i immunoterapia swoista (alergenowa), czyli odczulanie.

Kiedy planowane jest wdrożenie immunoterapii swoistej, wykonanie testów alergicznych jest szczególnie istotne.

Co to jest odczulanie?

Odczulanie polega na podawaniu choremu (doustnie, podjęzykowo lub we wstrzyknięciach podskórnych) coraz mocniejszych dawek alergenu. Prowadzi to do obniżenia wrażliwości osoby uczulonej na dany alergen. W konsekwencji objawy alergii zostają złagodzone lub wyeliminowane. Proces odczulania jest długi i wynosi 3–5 lat.