Wątroba – objawy chorób i sposoby wsparcia

Wątroba jest jednym z kluczowych organów warunkujących prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu. Posiada duże zdolności regeneracyjne, jednak mimo to warto wiedzieć, jak prawidłowo się z nią obchodzić.

Gdzie znajduje się wątroba?

Wątroba umiejscowiona jest w górnej części jamy brzusznej, z prawej strony, tuż pod prawym żebrem. Od góry graniczy z przeponą, a od tyłu styka się z żołądkiem i jelitami. To największy ludzki narząd - u przeciętnego dorosłego człowieka waży ok. 1,5 kg. Masa wątroby zależy od znajdującej się w niej ilości krwi. Szacuje się, że jednocześnie przez wątrobę przepływa nawet 10-15 % ogólnej objętości krwi.

Wątroba ma doskonałe zdolności regeneracyjne. Jest zbudowana w około 80 % z hepatocytów - wyspecjalizowanych komórek, które mają zdolność do rozmnażania się. Każdy z hepatocytów spełnia swoją funkcję około roku, po czym ulega kontrolowanemu i zaprogramowanemu uśmierceniu.

Jakie są funkcje wątroby?

Wątroba jest największym laboratorium naszego organizmu - zachodzi w niej niezliczona ilość procesów biochemicznych. Najważniejsze funkcje jakie odgrywa to:

• pełni rolę magazynu energii - uwalniana jest z niej glukoza, a także inne węglowodany w zależności od bieżącego zapotrzebowania organizmu na energię;
• odpowiada za metabolizm bilirubiny (produkt rozpadu krwinek czerwonych). Zakłócenie tego procesu może prowadzić do charakterystycznego objawu związanego z podwyższonym poziomem bilirubiny we krwi – żółtaczki;
• wytwarza żółć, dzięki czemu uczestniczy w trawieniu i wchłanianiu tłuszczy;
• usuwa toksyny z organizmu - unieszkodliwia niebezpieczne substancje pochodzenia wewnętrznego, jak i zewnętrzne toksyny;
• jest miejscem przekształcenia cukrów i białek w tłuszcze, np. cholesterol;
• odpowiada za syntezę białek osocza krwi;
• bierze udział w reakcjach immunologicznych (np. w procesie fagocytozy);
• uczestniczy w termoregulacji organizmu -  krew po opuszczeniu wątroby jest o około 1 stopień C cieplejsza.

Jak zregenerować wątrobę?

W licznych badaniach udowodniono, że stopień regeneracji wątroby jest wprost proporcjonalny do jej usuniętej ilości. Nawet po usunięciu więcej niż połowy masy wątroba potrafi wrócić do swojej pierwotnej wielkości. Dzieje się tak, ponieważ komórki, z których jest zbudowana - hepatocyty - posiadają zdolność do rozmnażania.

Czas regeneracji narządu może wynosić od kilku dni do kilku miesięcy i zależy od stopnia uszkodzenia wątroby, podjętych działań leczniczych i stylu życia pacjenta. Jednak zbyt częste uszkodzenia mogą doprowadzić do zaburzenia procesów regeneracyjnych.

Dieta wątrobowa

Jaka dieta dla wątroby będzie najlepsza? Aby wspomóc regenerację wątroby można:

• ograniczyć ilość spożywanego alkoholu, cukrów, tłuszczy, czerwonego mięsa oraz wysoko przetworzonej żywności;
• zwiększyć spożycie owoców, warzyw i ryb;
• pić kawę w umiarkowanych ilościach ( około 2 filiżanki dziennie ) - dzięki zawartości antyoksydantów kawa wpływa dobroczynnie na wątrobę;
• włączyć do swojej diety karczocha, który działa żółciopędnie, zmniejsza poziom cholesterolu i łagodzi dolegliwości wątrobowe;
• stosować ostropest plamisty. Jego owoce w zmielonej postaci można dodawać do potraw, by chronić wątrobę przed wolnymi rodnikami i stymulować jej podziały komórkowe.

Aktywność fizyczna

Pozytywnie na wątrobę wpływa również aktywność fizyczna - regularne uprawianie sportu zmniejsza ryzyko stłuszczenia wątroby, które jest powiązane z otyłością i cukrzycą typu II.

Suplementy diety na wątrobę

Zażywanie suplementów diety to również znakomity sposób, by wspomóc pracę wątroby. Głównym składnikiem takich produktów są cholina i fosfolipidy. Posiadają one udokumentowane działanie zapobiegające odtłuszczeniu wątroby i wspomagają leczenie przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby oraz śpiączki wątrobowej. Poniżej znajduje się szerszy opis ich działania.

Działanie choliny na wątrobę

Cholina, czyli witamina B4, to jeden ze składników fosfolipidów. Ludzki organizm syntetyzuje cholinę w ilości, która nie pokrywa w pełni zapotrzebowania, dlatego należy dostarczać ją wraz z pożywieniem.

W wątrobie cholina ulega metabolizmowi do fosfatydylocholiny. To metabolit, który:

• stanowi prawie 40 % wszystkich fosfolipidów,
• reguluje metabolizm tłuszczów,
• zapobiega stłuszczeniu wątroby i jej włóknieniu,
• jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego,
• usprawnia procesy pamięci i uczenia się.

Fosfolipidy w leczeniu wątroby

Duże znaczenie dla funkcjonowania wątroby posiada grupa związków nazywana fosfolipidami. Jest to złożony kompleks substancji, które posiadają następujące właściwości:

• budują błony komórkowe całego naszego organizmu, także hepatocytów,
• hamują procesy włóknienia w wątrobie,
• normalizują stężenie cholesterolu zwiększając jego rozpuszczalność w żółci,
• ułatwiają trawienie tłuszczów,
• ułatwiają wchłanianie witamin.

Jaki suplement na wątrobę wybrać?

Wybierając suplement diety w celu wsparcia wątroby powinniśmy się upewnić, czy preparat przeszedł odpowiednie badania laboratoryjne. Dają one gwarancję, że zawartość substancji w produkcie jest zgodna z opisaną przez producenta.

Godny uwagi suplement to np. Medicover Vital Wątroba zawierający cholinę, fosfatydylocholinę i fosfolipidy sojowe. Formuła preparatu została opracowana przez farmaceutów i przeszła rygorystyczne testy laboratoryjne. Dodatkowo produkt jest bezglutenowy, pozbawiony dodatku cukrów i odpowiedni dla wegan. 

Objawy chorej wątroby

Najbardziej charakterystyczny objaw niewydolności wątroby to żółtaczka. 

Inne objawy ze strony skóry w przebiegu chorób wątroby to najczęściej:

• świąd, który może obejmować nawet całe ciało. W skrajnych przypadkach uporczywe drapanie może prowadzić do powstawania ciężko gojących się ran pozostawiających blizny - przeczosów;
• tworzenie się zmian pigmentacyjnych na skórze, będących konsekwencją kumulacji toksycznych związków w organizmie człowieka;
• wybroczyny na skórze, którym towarzyszą krwawienia z dziąseł i nosa - są to objawy skazy krwotocznej, która rozwija się, gdy niewydolna wątroba nie syntetyzuje wystarczającej ilości czynników krzepnięcia.

Chora wątroba a żółtaczka

Żółte zabarwienie skóry, błon śluzowych i białek oczu pochodzi od nadmiaru bilirubiny powstającej z rozpadu hemoglobiny. Niewydolna wątroba nie jest w stanie wystarczająco metabolizować tego związku. Prawidłowe stężenie bilirubiny całkowitej w osoczu nie przekracza 1 mg/dl, natomiast żółtaczka może pojawić się już przy stężeniu dwukrotnie wyższym. W przypadku przedstawicieli ras innych niż biała często jedynym zauważalnym objawem żółtaczki jest zmiana zabarwienia białek oczu.

Warto zdawać sobie sprawę, że żółtaczka nie musi wcale oznaczać dysfunkcji wątroby, lecz może być związana z niedrożnością dróg żółciowych (np. w przebiegu kamicy woreczka żółciowego). Inną jej przyczyną może być zwiększony rozpad krwinek czerwonych.

Ból wątroby - czy to możliwe?

Bolesność w okolicy prawego podżebrza to często zgłaszany objaw przez pacjentów. Jednak w rzeczywistości wątroba nie boli, ponieważ nie jest unerwiona. Dolegliwości bólowe wynikają z powiększenia jej rozmiarów i ucisku na otaczającą ją błonę surowiczą.

Dolegliwości ze strony układu pokarmowego

Ponieważ wątroba uczestniczy w czynnościach układu pokarmowego, kolejnym objawem niewydolności tego narządu mogą być zaburzenia trawienia. Pierwsze zauważalne symptomy to:

• wzdęcia,
• przewlekła niestrawność,
• nietolerancja tłuszczu i alkoholu.

W dłuższym czasie przekłada się to na zaburzenia wchłaniania i przyswajania związków odżywczych oraz prowadzi do osłabienia organizmu i spadku masy ciała pacjenta. 

Objawy neurologiczne

Charakterystyczne dla chorób wątroby są również objawy neurologiczne. W łagodnej formie obserwuje się:

• zmęczenie,
• zaburzenia koncentracji,
• bóle głowy,
• depresję.

W przewlekłych chorobach wątroby, często przy zaawansowanej marskości tego narządu, pojawia się encefalopatia wątrobowa. Jest to zespół zaburzeń czynności ośrodkowego układu nerwowego, który powstaje prawdopodobnie na skutek kumulacji endogennych toksyn, jak np. amoniak. Encefalopatia w skrajnej postaci objawia się śpiączką wątrobową.

Objawy marskości wątroby

W wyniku długotrwałej marskości wątroby dochodzić może do zaniku mięśni i rozwoju charakterystycznej sylwetki “kasztanowego ludzika” - szczupłe kończyny górne i dolne oraz powiększony obwód brzucha.

W przebiegu marskości wątroby na skutek upośledzenia wytwarzania białek dochodzi również do zaburzeń elektrolitowych i zatrzymywania wody w organizmie. Wówczas pojawia się m.in. wodobrzusze - nadmierne nagromadzenie wolnego płynu w jamie otrzewnej.

Powiększona wątroba

Powiększenie wątroby rzadko stwierdza się samodzielnie, następuje to raczej podczas rutynowej kontroli u lekarza. Wątroba może być wyczuwalna w badaniu dotykiem ponad 2 cm poniżej prawego łuku żebrowego lub podczas opukiwania klatki piersiowej i brzucha. Te wskaźniki diagnostyczne mogą przemawiać za powiększoną wątrobą. Jest to objaw mało specyficzny, za którym mogą stać różne przyczyny.

Po pierwsze wcale nie musi to oznaczać stanu patologicznego a może być związane z naturalnie niższym położeniem wątroby lub jej przemieszczeniem. Wzdęcia lub otyłość również mogą być niesłusznie interpretowane jako skutek powiększenia tego organu. Natomiast zdarza się, że hepatomegalia (tak fachowo określamy ten stan) ma związek z upośledzeniem działania wątroby i różnymi jej chorobami. Dlatego nie wolno lekceważyć innych objawów, które zostały wyżej wymienione.

Choroby wątroby - skąd się biorą?

Stosunkowo często diagnozuje się wirusowe zapalenia wątroby (WZW) typu A, B i C. To choroby zakaźne - do ich rozwoju konieczny jest kontakt z wirusem. Co warto o nich wiedzieć?

• Najczęściej diagnozowane jest WZW A, czyli tzw. choroba brudnych rąk. Do zarażenia dochodzi zazwyczaj drogą pokarmową, np. poprzez spożycie zakażonej wody.
• WZW typu B, nazywane także żółtaczką zakaźną, przenosi się przez krew oraz wydzieliny organizmu. Do zakażeń dochodzi w szpitalach, ale również podczas stosunku płciowego, w salonach tatuażu czy piercingu.
• Wirusowe zapalenie wątroby typu C to najbardziej podstępna z wymienionych chorób. Zazwyczaj diagnozuje się ją przypadkowo, dlatego często przybiera przewlekłą postać i po cichu wyniszcza narząd. Do zakażenia WZW typu C zazwyczaj dochodzi podczas zabiegów, jak np. pobieranie czy transfuzja krwi.

Długotrwały wpływ toksyn (np. alkoholu) prowadzi do rozwoju alkoholowego stłuszczenia wątroby oraz marskości wątroby. Przyczyną stłuszczenia wątroby może być też nadwaga, brak aktywności fizycznej i złe nawyki żywieniowe.

Rak wątroby często jest powikłaniem innych chorób tego narządu. Jedną z głównych przyczyn nowotworu jest marskość wątroby. Do rozwoju raka może także doprowadzić nieleczone wirusowe zapalenie wątroby typu B i C. Inne czynniki ryzyka to nieprawidłowa dieta, palenie tytoniu i picie nadmiernych ilości alkoholu. Warto wiedzieć, że na zachorowanie na raka wątroby narażone są bardziej osoby, które mają kontakt z aflatoksynami - toksynami produkowanymi przez niektóre grzyby. 

Dowiedz się więcej:

"Liver fibrosis"
https://www.jci.org/articles/view/24282

"Liver biopsy"
https://aasldpubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/hep.22742

"Wirus HCV – zakażenie, objawy WZW, diagnoza zapalenia wątroby typu C"
https://www.medistore.com.pl/zdrowie/wirus-hcv