Toczeń - przyczyny, objawy i leczenie tocznia

Na toczeń choruje około 30-40 na 100 tys. ludzi. Choroba może nas spotkać w każdym wieku, ale najczęściej diagnozowana jest u osób między 16 a 55 rokiem życia. Zapadalność na toczeń jest kilka razy wyższa wśród kobiet niż wśród mężczyzn.

Toczeń rumieniowaty układowy może mieć ciężki przebieg i jest chorobą potencjalnie zagrażającą życiu (często jednak notuje się łagodne przypadki choroby), bywa także określany jako toczeń trzewny. W publikacjach medycznych możesz spotkać się także z nazwami TRU i SLE – są to skróty utworzone od nazw choroby w języku polskim i angielskim (pełna angielska nazwa choroby brzmi systemic lupus erythematosus).

Rodzaje tocznia to przykładowo toczeń rumieniowaty układowy - najczęściej występujący typ choroby. Ponadto wyróżnia się:

• toczeń polekowy,
• podostry toczeń skórny.

Na ten ostatni rodzaj tocznia chorował piosenkarz Seal (stąd wzięły się jego blizny na twarzy).

Powikłania tocznia

Do możliwych powikłań tocznia należą m.in.: 

• poważne uszkodzenie nerek (w tym niewydolność), 
• zakażenia, 
• problemy ze wzrokiem, 
• drgawki, 
• zaburzenia psychiczne. 
• ryzyko wystąpienia chorób sercowo-naczyniowych i zawału serca,
• zakrzepica,
• nowotwory,
• martwica jałowa (obumarcie tkanki kostnej)
• powikłania w ciąży.

Toczeń objawy

Objawy tocznia rumieniowatego układowego często są niespecyficzne (przypominają te związane z innymi dolegliwościami). Najbardziej charakterystycznym objawem choroby jest rumień na twarzy, który kształtem przypomina motyla. Nie występuje on we wszystkich przypadkach.

Toczeń rozpoznaje się na podstawie wywiadu z pacjentem, obserwacji zgłaszanych przez niego objawów oraz wyników badań laboratoryjnych. Podczas diagnozowania tocznia, szczególnie istotne są objawy:

• rumień na twarzy - utrzymujący się rumień na twarzy w kształcie motyla jest charakterystyczny dla tocznia. Ma go wiele osób z tą chorobą, ale podobne zmiany mogą pojawić się z powodu trądziku różowatego i innych chorób skóry. Dlatego ten jeden objaw nie jest wystarczający do postawienia diagnozy.
• rumień krążkowy - to kolejny rodzaj rumienia charakterystycznego dla tocznia. Zmiany w kształcie krążków są czerwone i lekko wzniesione. Rozwijają się na twarzy, skórze głowy i szyi. Często pozostawiają blizny.
• nadwrażliwość na światło - ekspozycja na światło słoneczne lub inne źródła światła ultrafioletowego (nawet sztuczne) może pogarszać rumień na twarzy osób z toczniem, wywoływać owrzodzenia na innych częściach ciała i prowadzić do bólu stawów oraz zmęczenia.
• owrzodzenia jamy ustnej - to jeden z najczęstszych objawów tocznia. zmiany mogą również pojawić się w gardle i wewnątrz nosa.
• zapalenie stawów: zaczerwienienie, bolesność i obrzęk stawów może sygnalizować proces zapalny związany z toczniem. Aby ten objaw mógł zostać zakwalifikowany jako jedno z czterech kryteriów diagnostycznych choroby, dolegliwości muszą dotyczyć co najmniej dwóch stawów, występująca czasem u pacjentów sztywność poranna stawów trwa powyżej 30 minutzapalenie zakażeniami błon surowiczych.
• zmiany w nerkach,
• zmiany w układzie nerwowym: toczeń może wywołać lęk, bóle głowy, problemy z widzeniem, napady drgawek i zaburzenia psychiczne. zaburzenia hematologiczne: toczeń może wiązać się ze zmniejszeniem ilości hemoglobiny w organizmie (anemia), zbyt małą liczbą białych krwinek (leukopenia), zmniejszeniem liczby limfocytów (limfopenia) i niedoborem płytek krwi (małopłytkowość), 
• nieprawidłowe miana przeciwciał przeciwjądrowych (ANA),
• obecność przeciwciał anty-dsDNA w nieprawidłowym mianie.

Poza wymienionymi zmianami skórnymi mogą wystąpić m.in. zmęczenie, gorączka, bóle stawów, sztywność i obrzęk, zadyszka, ból w klatce piersiowej, zespół Sjögrena, bóle głowy, dezorientacja i utrata pamięci.

Czy toczeń jest dziedziczny?

Przyczyny tocznia nie są do końca poznane. Uważa się, że za wystąpienie choroby odpowiada kombinacja czynników. Co prawda predyspozycja genetyczna jest jednym z nich, ale nie wystarcza do ujawnienia się choroby. Jest to szczególnie widoczne w przypadku bliźniąt. Oszacowano, że ryzyko wystąpienia tocznia u obu bliźniąt jednojajowych wynosi 25 proc., a u dwujajowych – 2-5 proc. Toczeń może się też rozwinąć u osób bez rodzinnej historii choroby.

Według ekspertów – obok omówionego wyżej czynnika genetycznego – za toczeń są odpowiedzialne również czynniki hormonalne, środowiskowe i immunologiczne.

Toczeń przyczyny

Uważa się, że są choroba występuje u osób z predyspozycją genetyczną, w następstwie pewnych bodźców. Czynnikami, które mogą wyzwolić chorobę są m.in.:

• światło słoneczne - u podatnych osób narażenie na słońce może wywołać zmiany skórne lub reakcję wewnętrzną
• infekcje - niektóre zakażenia mogą zainicjować toczeń lub spowodować jego nawrót. Jako czynniki mające wpływ na wystąpienie tocznia bierze się pod uwagę wirusy cytomegalii, Epsteina-Barr czy HCV (wirus wywołujący wirusowe zapalenie wątroby typu C)
• czynniki hormonalne - 9 na 10 przypadków tocznia występuje u kobiet.
• leki - toczeń może być też wywołany przez leki (np. wybrane antybiotyki, niektóre leki kardiologiczne). Stan osób z toczniem polekowym zazwyczaj poprawia się po zaprzestaniu stosowania farmaceutyku, który wyzwolił chorobę, nie należy jednak odstawiać leków bez konsultacji z lekarzem
• inne - uważa się, że do wystąpienia chorób autoimmunologicznych może przyczyniać się także stres, niektóre toksyny, dieta wysokotłuszczowa, i brak wysiłku fizycznego oraz palenie tytoniu.

Toczeń diagnostyka

Toczeń może być trudny do zdiagnozowania. Mają na to wpływ zarówno różnorodne (często niespecyficzne) objawy, jak i fakt, że każdy przypadek choroby jest inny. Ponadto toczeń przebiega z zaostrzeniami i remisjami (okresami, w których objawy choroby ustępują). Również samo potwierdzenie wstępnego rozpoznania tocznia jest złożone i wymaga wywiadu z pacjentem, badań laboratoryjnych oraz obrazowych.

Toczeń leczenie

Nie istnieje jeden lek na toczeń. Terapia polega na leczeniu objawów. W związku z dużą zmiennością choroby, modyfikacjom ulegać może także plan leczenia.

W leczeniu tocznia stosuje się:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) - mają one za zadanie złagodzić ból i sztywność stawów
• kremy i maści chroniące przed promieniowaniem UV
• leki przeciwmalaryczne - stawami stosowane w łagodnych przypadkach pozwalają zmniejszyć dolegliwości skórne
• kortykosteroidy - są podstawową grupa leków stosowaną w leczeniu TRU, stosuje się je doustnie oraz dożylnie.
• leki immunosupresyjne - stosowane są u pacjentów, u których leczenie kortykosteroidami nie przyniosło poprawy, lub w celu zmniejszenia dawki steroidów.  
• leki regulujące gospodarkę lipidową.
• środki pomocne w stanach leczenia zaburzeń psychicznych.

Chorym zaleca się również zmiany w stylu życia, takie jak np.: regularny odpoczynek, aktywność fizyczna, stosowanie kremów z filtrami UV, unikanie ekspozycji na promieniowanie UV, rzucenie palenia, zdrowe odżywanie.

Leczenie tocznia to również leczenie chorób współistniejących. Chorym rekomendowane są też działania profilaktyczne mające na celu zapobieganie osteoporozie, chorobom sercowo-naczyniowym i infekcjom.

Toczeń rumieniowaty układowy u każdego przebiega inaczej. Terapia jest najskuteczniejsza, gdy rozpoczynasz ją wkrótce po pojawieniu się objawów i gdy twój lekarz dostosuje ją do ciebie. Życie z przewlekłą chorobą może być trudne. Jak sobie z tym poradzić? Poza stosowaniem leków, warto poszukać grupy wsparcia. Kontakt z innymi chorymi lub przeszkolonym doradcą może ci pomóc w zmniejszeniu stresu, zachowaniu pozytywnego myślenia i życiu z toczniem na co dzień.

Dowiedz się więcej:

"Zmiany w układzie krążenia u pacjentów z toczniem rumieniowatym układowym"
https://journals.viamedica.pl/folia_cardiologica/article/view/FC.2016.0017/34017

"Toczeń rumieniowaty układowy u 39-letniego mężczyzny z objawami niewydolności serca"
https://journals.viamedica.pl/forum_reumatologiczne/article/view/44760/34893

"The role of ultrasound in assessing musculoskeletal symptoms of systemic lupus erythematosus: a systematic literature review"
https://academic.oup.com/rheumatology/article/55/3/485/1793231