Badania w ciąży | Kalendarz badań w ciąży

Szczególny dla każdej kobiety czas oczekiwania na narodziny dziecka jest również okresem przygotowań i szczególnej dbałości o zdrowie przyszłej mamy. W tym czasie wykonuje się szereg badań diagnostycznych, których celem jest sprawdzenie stanu zdrowia matki i rozwijającego się dziecka.

Spis treści:

1. Badania w ciąży
2. Badania genetyczne w ciąży
3. Obowiązkowe badania w ciąży
4. Badania w pierwszym trymestrze
5. Badania w drugim trymestrze
6. Badania w trzcim trymestrze
7. Kalendarz badań w ciąży

Badania w ciąży

Każda przyszła mama powinna wykonać szereg badań w ciąży. Lista tych badań nie jest przypadkowa; została ona opisana w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej.

Kalendarz badań, które powinna wykonać każda kobieta ciężarna w Polsce, jest podzielony zgodnie z trymestrami ciąży.

Badania genetyczne w ciąży

Jednym z rodzajów badań genetycznych, które można wykonać w ciąży są badania NIPT, czyli nieinwazyjne badania prenatalne. Polegają one na przeanalizowaniu materiału genetycznego dziecka (wolnego DNA płodowego) z próbki krwi matki.

Celem takiej diagnostyki jest oszacowanie ryzyka występowania charakterystycznych mutacji genów, które odpowiadają za predyspozycje i rozwój niektórych chorób.

Do badań genetycznych, które można wykonać w celu uzyskania informacji na temat stanu zdrowia dziecka, należą m.in.:

• test PANORAMA, który pozwala wykryć nieprawidłowości chromosomów (zespół: Downa, Edwardsa, Patau), mikrodelecji (m.in. zespół kociego krzyku, zespół Angelmana) oraz nieprawidłowości chromosomów płci (m.in. zespół Turnera, Klinefeltera),
• test NIFTY, który pozwala na wykrycie ryzyka wystąpienia zespołów: Downa, Edwardsa i Patau.
• test VERAgene, który na podstawie próbki od matki i ojca wykrywa 500 mutacji genowych odpowiedzialnych za wystąpienie m.in. zespołu Downa, zespołu Edwardsa, mukowiscydozy, niedokrwistości sierpowatej czy fenyloketonurii.

Decyzję o chęci wykonania jakichkolwiek testów genetycznych powinna poprzedzać rozmowa z lekarzem prowadzącym ciążę.

Obowiązkowe badania w ciąży

Lista badań, które powinna przeprowadzić każda kobieta ciężarna, nie jest krótka, ale należy pamiętać, że dzięki ich wykonaniu można prawidłowo zadbać o zdrowie przyszłej mamy oraz zdrowie i właściwy rozwój nienarodzonego jeszcze dziecka.

Badania w pierwszym trymestrze

Do badań diagnostycznych, które należy wykonać do 14. tygodnia ciąży, zalicza się:

• badanie grupy krwi i czynnika Rh (jeżeli nie było wcześniej wykonywane). Dzięki badaniu grupy krwi i czynnika Rh personel medyczny wie, jaką krew podać pacjentce, gdyby coś się nagle stało (np. krwotok); czynnik Rh mówi nam czy jest ryzyko konfliktu serologicznego w grupach głównych
• przeciwciała odpornościowe do antygenów krwinek czerwonych. Jest to badanie w kierunku konfliktu serologicznego
• morfologia krwi mówi ogólnie o stanie zdrowia pacjentki w ciąży, pozwala ocenić czy kobieta nie cierpi na niedokrwistość
• badanie ogólne moczu, pokazuje czy w układzie moczowym nie ma żadnej infekcji, nawet bezobjawowej (bakterie w układzie moczowym ciężarnej mogą doprowadzić np. do poronienia lub przedwczesnego porodu)
• badanie cytologiczne szyjki macicy (o ile nie było wykonane w ciągu ostatnich 6 miesięcy). Cytologia w przypadku kobiet w ciąży jest badaniem profilaktycznym w kierunku raka szyjki macicy
• badanie stężenia glukozy we krwi na czczo, diagnostyka cukrzycy ciężarnych, która to może mieć niekorzystny wpływ na rozwój płodu i być przyczyną powikłań ciąży lub porodu
• badanie VDRL to badanie w kierunku kiły. Zachorowanie na kiłę w ciąży lub niewykrycie kiły w ciąży może powodować śmierć płodu lub kiłę wrodzoną)
• badania w kierunku zakażenia wirusami HIV i HCV. W przypadku wyniku pozytywnego włączenie odpowiedniego leczenia zmniejsza ryzyko zarażenia płodu.
• badanie w kierunku toksoplazmozy (przeciwciała IgG i IgM). Badanie na toksoplazmozę pozwala stwierdzić czy pacjentka chorowała lub właśnie przechodzi toksoplazmozę. Zachorowanie na toksoplazmozę w ciąży może powodować u dziecka toksoplazmozę wrodzoną
• badanie w kierunku różyczki (przeciwciała IgG i IgM), Badanie w kierunku różyczki pozwala stwierdzić czy pacjentka chorowała lub była szczepiona na różyczkę. Zachorowanie na różyczkę w ciąży może powodować u dziecka różyczkę wrodzoną.
• oznaczenie TSH. Badanie TSH służy do kontroli pracy tarczycy
• USG ciążowe, tzw. „genetyczne” (między 11. a 14. tygodniem ciąży). USG ciążowe ocenia struktury anatomiczne płodu. Podczas USG badane są wczesne wady strukturalne oraz oceniana jest wielkości płodu i określenie czasu trwania ciąży, terminu porodu, o ile nie zostało to rzetelnie zrobione na jej wcześniejszym etapie.

Badania w drugim trymestrze

W drugim trymestrze ciąży, czyli od 14. do 27. tygodnia ciąży, należy wykonać następujące badania:

• badanie USG tzw. połówkowe, (między 18. a 22. tygodniem ciąży) polega na szczegółowej ocenie narządów płodu pod kątem występowania wad wrodzonych (ocena budowy anatomicznej płodu);
• test obciążenia glukozą (między 24. a 28. tygodniem ciąży)
• badanie ogólne moczu,
• morfologia krwi,
• badanie w kierunku toksoplazmozy (IgM), jeśli w pierwszym trymestrze kobieta miała wynik ujemny

Badania w trzecim trymestrze

W trzecim trymestrze (od 27. tygodnia ciąży do dnia porodu) należy wykonać następujące badania:

• morfologię krwi,
• przeciwciała odpornościowe do antygenów krwinek czerwonych (badanie w kierunku konfliktu serologicznego),
• badanie w kierunku zakażenia HIV, badanie ogólne moczu, 
• badanie USG, które pozwoli ocenić masę i dobrostan płodu (USG między 28. a 32. tygodniem ciąży), 
• badanie antygenu HBs (badanie pod kątem WZW typu B),
• posiew z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców B-hemolizujących- Streptoccocus agalactiae (35.–37. tydzień ciąży). Jeżeli pacjentka okaże się nosicielką GBS (czyli posiew wyjdzie dodatni), podczas porodu powinna dostać antybiotyk, żeby uchronić dziecko przed zakażeniem (a skutkiem zakażenia dziecka podczas porodu jest np. sepsa. 

Po terminie porodu wykonuje się także badania KTG oraz USG.

Kalendarz badań w ciąży

a – o ile ciężarna nie posiada odpowiednio udokumentowanego badania,
b – u kobiet z Rh ujemnym,
c – o ile nie była wykonana w ciągu ostatnich 6 miesięcy,
d – jeżeli nie wykonano wcześniej w okresie ciąży,
e – u kobiet z czynnikami ryzyka GDM,
f – u kobiet ze zwiększonym ryzykiem populacyjnym lub indywidualnym ryzykiem zakażenia,
g – o ile ciężarna nie przedstawi wyniku potwierdzającego występowanie przeciwciał IgG sprzed ciąży, h - u kobiet z ujemnym wynikiem w poprzednim badaniu,
i – o ile ciężarna nie chorowała lub nie była szczepiona lub w przypadku braku informacji,
j – wszystkie ciężarne powinny mieć zaproponowane wykonanie badań prenatalnych w kierunku aberracji chromosomowych, badanie to wskazane jest szczególnie u kobiet z czynnikami ryzyka: wiek >35 lat, wady genetyczne w rodzinie, obciążona przeszłość położnicza,
k – przy prawidłowym wyniku KTG i USG oraz przy prawidłowym odczuwaniu ruchów płodu kolejne badanie po 7 dniach, z ponownym KTG i USG. W trakcie tej wizyty należy ustalić datę hospitalizacji, tak aby poród miał miejsce przed końcem 42 tygodnia ciąży. W przypadku odstępstw od normy – indywidualizacja postępowania.,
l – jeżeli nie wykonano wcześniej w okresie ciąży (w 27-32 tygodniu) lub przed ciążą,
m – do decyzji osoby sprawującej opiekę nad kobietą ciężarną

"Opieka nad pacjentką w ciąży wielopłodowej"
http://www.pnmedycznych.pl/wp-content/uploads/2016/07/pnm_2016_475-482.pdf

"Rola DHA w diecie kobiet ciężarnych i karmiących piersią"
https://lovi.pl/porady/ciaza-i-porod/rola-dha-w-diecie-kobiet-ciezarnych-i-karmiacych-piersia

"Badania prenatalne – co warto wiedzieć?"
https://www.medistore.com.pl/zdrowie/badania-prenatalne