W jakim wieku zaczyna się menopauza? Objawy i etapy klimakterium.

Wyróżniamy trzy etapy zanikania funkcji rozrodczych kobiet w okresie klimakterium: okres przedmenopauzalny, menopauzalny i pomenopauzalny. Nie każda z nich doświadczy ciężkich objawów przekwitania i będzie wymagać stosowania hormonalnej terapii menopauzalnej (HTM). Dla innych z kolei będzie ona wsparciem w codziennym funkcjonowaniu i utrzymywaniu jakości życia. Jest to z pewnością czas, by poświęcić swemu zdrowiu i kobiecości więcej uwagi.

Menopauza to etap w życiu, którego doświadcza każda kobieta około 50. roku życia. Warto do tego okresu życia przygotować się zarówno psychicznie, jak i fizycznie. Ginekolodzy zwracają uwagę, że przejście menopauzy może być dla niektórych kobiet trudnym doświadczeniem, natomiast są skuteczne sposoby na powstrzymanie nieprzyjemnych objawów, umożliwiające prowadzenie normalnego i pełnego zadowolenia, także intymnego, życia. 

Czym jest menopauza?

Menopauza jest naturalnym, fizjologicznym etapem życia kobiety, który następuje po okresie rozrodczym, a przed procesem starzenia się organizmu. Oznacza trwały zanik miesiączki i zdolności do zajścia w ciążę, spowodowany zmniejszeniem produkcji estrogenów i progesteronu. Zwykle dotyczy kobiet między 45. a 55. rokiem życia.

Zdarza się, że funkcje jajników wygasają u kobiet przed 40. r.ż. (POF, premature ovarian failure), mówimy wtedy o przedwczesnej menopauzie, która może być spowodowana czynnikami genetycznymi, niezdrowym stylem życia, chirurgicznym usunięciem jajników po leczeniu onkologicznym, radioterapii i chemioterapii lub zbyt niską masą ciała. Zdarza się też, że objawy choroby Hashimoto i nadczynności tarczycy są mylone z wczesną menopauzą, dlatego tak ważne jest, by nie bagatelizować zaburzeń i zgłosić się do specjalisty.

Podsumowując, nie każde zatrzymanie się miesiączki oznacza menopauzę i zaburzenia hormonalne na tym tle. Może być efektem niedoborów składników odżywczych podczas stosowania diet odchudzających, lub też po prostu ciąży. Każda taka sytuacja wymaga konsultacji z lekarzem i weryfikacji poprzez specjalistyczną diagnostykę.

Menopauza a ostatnia miesiączka

W okresie przedmenopauzalnym (perimenopauzy) kobieta zauważa zmiany częstości i obfitości krwawień miesiączkowych, uderzenia gorąca, niepokój, drażliwość, problemy ze snem, szybkie męczenie się, problemy z utrzymaniem wagi. Dochodzi do tego osłabienie libido, czy też częste infekcje intymne związane z gorszym nawilżeniem pochwy i atrofią narządów płciowych. Natomiast uznaje się, że kobieta osiąga menopauzę, gdy przez 12 miesięcy z rzędu nie miesiączkuje.

Ile trwa okres przekwitania? 

Okres przedmenopauzalny do dnia ostatniej miesiączki może trwać nawet kilka lat. Jeśli potem w ciągu 12 miesięcy nie wystąpi krwawienie miesiączkowe, uznaje się, że kobieta jest w okresie pomenopauzalnym.

Pierwsze objawy menopauzy

Średni wiek wejścia w okres menopauzy to obecnie 51 lat, a początek zmian zwiastują m.in. objawy:

• uderzenia gorąca, 
• nocne pocenie się,
• niepokój i rozdrażnienie,
• przybieranie na wadze,
• spadek libido,
• brak energii,
• bóle głowy,
• kołatanie serca,
• obniżenie nastroju, 
• stany depresyjne,
• problemy z pamięcią i koncentracją,
• nieregularne cykle miesiączkowe, 
• bezsenność,
• szybsze niż wcześniej męczenie się,
• suchość pochwy,
• wypadanie włosów,
• łamliwość paznokci.

Warto pamiętać, że okres przedmenopauzalny, przed zanikiem ostatniej miesiączki, może trwać kilka lat. Oznacza to, że w tym czasie zaburzenia hormonalne, nieregularny cykl miesiączkowy i skąpe krwawienia, nie przekreślają szans na zajście w ciążę. Należy wziąć to pod uwagę z powodów antykoncepcyjnych lub przed procedurą in-vitro. Natomiast zanik miesiączki, który trwa nieprzerwanie od roku, sugeruje, że kobieta przeszła menopauzę i jest bezpłodna.

Kup badanie >> Test na menopauzę

Jak łagodzić objawy w okresie menopauzy?

Niektóre pacjentki doświadczą łagodnych objawów klimakterium i nie będą potrzebowały wsparcia farmakologicznego, ale są też panie, które będą potrzebowały leków uśmierzających np. ciężkie uderzenia gorąca czy nadmierną potliwość.

Pomocna w łagodzeniu symptomów związanych z menopauzą, ale też (jak dowodzą badania) w zmniejszeniu ryzyka zachorowania na osteoporozę, jest hormonalna terapia menopauzalna. Jednakże nie zaleca się stosowania jej w prewencji tej choroby, a wybór metody leczenia jest kwestią oceny, czy korzyści przewyższają ryzyko.

Należy bowiem pamiętać, że w przypadku niektórych pacjentek stosowanie HTM może zwiększać ryzyko zakrzepicy, udarów mózgu, raka piersi.

Każda kobieta w okresie menopauzy powinna zadbać o aktywność fizyczną, która pozytywnie wpływa na samopoczucie, pomaga łagodzić stany lękowe i depresyjne, zadbać o jakościowy odpoczynek i zdrowy sen, a także zapobiec przybieraniu na wadze. Natomiast dla zwiększenia komfortu życia intymnego i odpowiedniego nawilżenia pochwy można stosować różnego rodzaju lubrykanty.

Nie mniej istotna jest zbilansowana dieta uwzględniająca m.in. rośliny strączkowe, siemię lniane oraz produkty i preparaty na bazie soi bogate w fitoestrogeny. To naturalne związki roślinne, które mogą „naśladować” estrogeny i łagodzić objawy menopauzy. Jednak istnieją również badania, w których nie zostały stwierdzone korzyści ze stosowania fitoestrogenów. Niewskazane jest stosowanie suplementów diety na bazie soi, które zawierają więcej izoflawonów niż naturalna żywność, u kobiet z obciążonym wywiadem w kierunku nowotworów wrażliwych na estrogeny, takich jak rak piersi.

Kobiety w okresie menopauzy mają problemy z utrzymanie prawidłowej masy ciała, dlatego zaleca się zmniejszyć wielkości porcji posiłków. W każdym posiłku połowę talerza powinny zajmować warzywa, które stanowią główne źródło witamin, składników mineralnych oraz błonnika.
Regularne jedzenie warzyw i owoców zmniejsza ryzyko rozwoju wielu chorób np. cukrzycy typu 2, otyłości, nadciśnienia, choroby niedokrwiennej serca, a także niektórych nowotworów.

Klimakterium a choroby

W czasie przekwitania u kobiet dochodzi do zmian hormonalnych, które wpływają na funkcjonowanie całego organizmu, nie tylko układu rozrodczego. W tym czasie rośnie ryzyko chorób układu krążenia, nasilenie objawów miażdżycowych czy zaniku masy kostnej i łamliwości kości, czyli osteoporozy. U kobiet z wczesną menopauzą istnieje z kolei większe ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.

Ważne więc, by zadbać o siebie na każdym etapie zmian: w okresie perimenopauzy, menopauzy i pomenopauzalnym. Co ważne, zanik miesiączki nie oznacza, że nie należy odbywać wizyt u ginekologa. Wręcz przeciwnie, należy zachować ich regularność ze względu na profilaktykę chorób nowotworowych. Kobiety po menopauzie są w grupie zwiększonego ryzyka np. nowotworów szyjki macicy, raka sromu, raka piersi, raka jajnika czy raka trzonu macicy.

Źródła:

1. Zadykowicz R., Sójka A., Czyżewska U., Rutkowski M., Kilen K., Rysiak E., Miltyk W. MENOPAUZA W ASPEKCIE SPOŁECZNYM I EKONOMICZNYM. Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 2014, 2 (39).
2. https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/dieta-i-menopauza/ (dostęp: 15.02.2024 r.)
3. https://podyplomie.pl/medical-tribune/18883,przeprowadzic-przez-menopauze (dostęp: 15.02.2024 r.)
4. https://www.fda.gov/media/154354/download (dostęp: 15.02.2024 r.)
5. https://www.forumginekologii.pl/artykul/bezpieczenstwo-stosowania-terapii-hormonalnej-wieku-menopauzalnego (dostęp: 15.02.2024 r.)
6. https://www.gov.pl/web/wsse-wroclaw/sdmia (dostęp: 15.02.2024 r.)